Takie dane podaje Światowa Organizacja Zdrowia. Okazuje się, że co trzecia kobieta w wieku reprodukcyjnym zmaga się z niedokrwistością. Dużo, prawda? A wśród kobiet w ciąży, ta liczba jest jeszcze większa i sięga aż 40%. Anemia jest więc zdecydowanie globalnym problemem, któremu warto się bliżej przyjrzeć.
Skoro tak dużo osób zmaga się z anemią, czemu tak mało się o tym mówi?
Głównie dlatego, że anemia bardzo często przed długi okres czasu nie jest wykrywana. Dzieje się tak ze względu na jej mało specyficzne objawy, takie jak: blada skóra, ciągłe zmęczenie, bóle i zawroty głowy. Prawda jest taka, że te objawy mogą dotyczyć wielu chorób.
Problem niedokrwistości to temat bardzo rozległy. Dlatego poświęcimy mu dwa osobne wpisy. W dzisiejszym skupimy się na objawach oraz przyczynach anemii (okazuje się, że nie zawsze jest ona spowodowana niedoborem żelaza, co z reguły od razu przychodzi nam do głowy gdy o niej myślimy). Natomiast drugi wpis, który pojawi się niedługo, będzie w całości poświęcony anemii z niedoboru żelaza (najczęściej występującego rodzaju – niektóre źródła podają, że nawet 80% wszystkich anemii to te spowodowane właśnie niedoborami żelaza).
Na czym polega niedokrwistość?
Niedokrwistość, czyli anemia jest nieprawidłowym stanem (nie jest to jednostka chorobowa), w którym ilość prawidłowych krwinek czerwonych i ilość hemoglobiny w naszym organizmie nie wystarczają do tego, aby w pełni go dotlenić. Stąd, np. bladość skóry, uczucie ciągłego osłabienia i zmęczenia czy bóle głowy.
W celu stwierdzenia czy mamy w ogóle do czynienia z anemią bierzemy pod uwagę stężenie hemoglobiny oraz hematokryt (poniżej wyjaśniamy trudne pojęcia). Przedział prawidłowych wartości hemoglobiny oraz hematokrytu może się różnić w zależności od takich czynników jak chociażby wiek, płeć czy stan fizjologiczny danej osoby, np. ciąża.
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) niedokrwistość jest to spadek stężenia hemoglobiny u osób dorosłych poniżej:
– 13 g/dl u mężczyzn
– 12 g/dl u kobiet
– 11 g/dl u kobiet w ciąży
Jeśli zagłębicie się w temat, zobaczycie, że różne źródła mogą podawać troszkę inne wartości. Również różne laboratoria diagnostyczne mogą podawać troszkę inne zakresy, co wynika chociażby ze stosowanej przez nie aparatury. Nie powinny to być jednak duże różnice w normach.
W zależności od stężenia hemoglobiny mówimy o niedokrwistościach: łagodnej, umiarkowanej lub ciężkiej.
Wyjaśnijmy sobie podstawowe pojęcia
Erytrocyt – krwinka czerwona
Hematokryt – stosunek objętości erytrocytów do ogólnej objętości krwi
Hemoglobina – to nic innego, niż białko które znajduje się w erytrocytach. Jego zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku węgla. Nadaje erytrocytom czerwoną barwę.
Parametr MCV – informuje nas o średniej objętości krwinek czerwonych, czyli mówi nam czy są one duże, w przyjętej normie, a może za małe.
Podstawowe objawy anemii
Jakie są inne objawy anemii?
- sucha skóra
- zajady
- słaba kondycja włosów – łamliwość, wypadanie, rozdwajanie.
- zła kondycja paznokci – łamliwość
- w przypadku anemii z niedoboru żelaza mamy często do czynienia ze zmianami na języku, tj. staje się on dziwnie gładki, pojawiają się stany zapalne.
- w przypadku anemii z niedoboru żelaza, szczególnie u dzieci pojawia się czasem apetyt na dziwne rzeczy takie jak: kreda, piach itp.
Przyczyny anemii
Często błędnie uważa się, że anemia spowodowana jest tylko niedoborami żelaza. Tymczasem istnieje wiele jej przyczyn:
– niedobór żelaza (niedokrwistość syderopeniczna)
To bardzo często występujący przypadek. Może wynikać z nieprawidłowej diety czy też z problemów z wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego (takie problemy bywają wrodzone lub nabyte). Może być również związany z ostrymi lub przewlekłymi stratami krwi, tj. wypadki, powikłania zabiegów operacyjnych, porody (czy to naturalne czy przez cesarskie cięcie) czy nadmierne krwawienia menstruacyjne.
Dlaczego brak żelaza może powodować niedokrwistość?
Żelazo jest składnikiem hemoglobiny, która bierze udział w transporcie tlenu. Dodatkowo jest również składnikiem mioglobiny, która występuje w mięśniach i bierze udział w magazynowaniu żelaza. Widzimy więc skąd w przypadku niedokrwistości takie objawy jak zmęczenie, czy osłabienie siły mięśniowej.
– niedobór kwasu foliowego oraz witaminy B12 (niedokrwistość megaloblastyczna)
Zadaniem witaminy B12 (kobalaminy) jest wspomaganie procesu wytarzania erytrocytów w szpiku kostnym, jeśli jej brakuje ta produkcja jest zachwiana. Witamina ta syntetyzowana jest przez drobnoustroje znajdujące się w przewodzie pokarmowym zwierząt. Warzywa i owoce praktycznie w ogóle jej nie zawierają. Dlatego szczególnie wegetarianie powinni zwrócić na nią większą uwagę.
– choroby przewlekłe
Z anemią możemy mieć do czynienia w reumatoidalnym zapaleniu stawów, czy też toczniu rumieniowatym układowym, a także cukrzycy. Niedokrwistość chorób przewlekłych może również wystąpić w wyniku przewlekłych zakażeń czy w nowotworach.
– anemia hemolityczna
Erytrocyty są niszczone szybciej niż organizm może je wyprodukować. Przeciętnie erytrocyty żyją 120 dni. Niestety są przypadki gdy zamiast ponad 100 dni żyją tylko kilka. W tych sytuacjach szpik nie nadąża z produkcją krwinek. Dochodzi do ogólnego zmniejszenia liczby erytrocytów.
– anemia aplastyczna
Zmniejszone jest wytwarzanie wszystkich typów komórek przez szpik kostny (w tym erytrocytów).
Leczenie anemii
Sposób leczenia uzależniony jest od jej przyczyn. Podstawą rozpoczęcia leczenia jest badanie krwi oraz bardzo dokładny wywiad lekarski. Kwestia anemii jest bowiem bardzo złożona. Niekoniecznie każdej osobie podaje się preparaty żelaza. Zadaniem lekarza jest potraktować pacjenta całościowo i dojść do przyczyny złego stanu organizmu. Czasem anemia może być objawem poważniejszych chorób takich jak np. nowotwory. Czasem możemy mieć również do czynienia z utajonym niedoborem żelaza. Jest to stan, w którym wyniki morfologii są prawidłowe, poziom żelaza jest prawidłowy, a jednak doszło do wyczerpania magazynów żelaza. Można to wykryć tylko za pomocą badania poziomu ferrytyny (białka magazynującego żelazo). Więcej na ten temat dowiecie się we wpisie o niedokrwistości z niedoboru żelaza. Widzimy więc, że zawsze jeśli tylko zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy, warto udać się do lekarza. Interpretacja wyników na własną rękę może być bowiem myląca.
Czego będzie dotyczył wywiad lekarski gdy udamy się do lekarza? Na pewno stosowanej diety (tego czy jesteśmy na diecie roślinnej – może to powodować niedostateczną podaż żelaza, tego czy pijemy dużo kawy, herbaty lub jemy dużo nabiału – może to powodować problemy z wchłanianiem żelaza), tego na jakie cierpimy choroby (np. celiakia czy przebyte zabiegi bariatryczne mogą powodować osłabione wchłanianie żelaza), tego jakie leki przyjmujemy (np. inhibitory pompy protonowej również mogą zaburzać wchłanianie żelaza). Poza tym kobiety na pewno mogą się spodziewać pytań o obfitość miesiączki, a wszyscy pytań o przebyte zabiegi i operacje.
Co jeśli zostanie stwierdzona anemia z powodu niedoboru żelaza? Lekarz będzie musiał stwierdzić, czy powodem niedoboru jest niedostateczna jego podaż czy też złe wchłanianie. W obu przypadkach postępowanie będzie inne. Jeśli jednak problemem będzie niewystarczajace dostarczanie tego pierwiastka z dietą, na pewno trzeba będzie dokonać zmian w tym zakresie (być może konieczna będzie wizyta u dietetyka). Jeśli niedobory będą natomiast zbyt duże, lekarz prawdopodobnie zleci również jego suplementację.
Co jeszcze jest bardzo ważne? Każda osoba zdrowa powinna przynajmniej raz do roku wykonać morfologię krwi. Skierowanie można dostać od lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Nie jest to również bardzo drogie badanie nawet jeśli zdecydujemy się wykonać je prywatnie.
Czy anemia jest groźna?
W skrajnych przypadkach ciężka anemia może doprowadzić do śpiączki. Poza tym przewlekła anemia może doprowadzić do zaburzeń hormonalnych. Najczęściej jednak nie ma ona aż tak drastycznego przebiegu, co nie znaczy, że możemy ją bagatelizować. Anemia związana jest z niedotlenieniem organizmu. Tak więc w jej przebiegu poszczególne nasze narządy dostają mniej tlenu niż potrzebują – a to oznacza, że nie mogą się dobrze czuć, prawda?
Anemia, a kontakty społeczne
- Ty naprawdę jesteś zmęczona, ciekawe czym?
Osoby z anemią często bywają zmęczone i osłabione. Nawet najprostsze czynności mogą być trudne w tym stanie. Anemicy czują przecież, że z ich organizmem coś jest nie tak, potrzebują bardzo często odpoczynku. Co nie zawsze jest mile widziane przez otoczenie. Dodatkowo ciągłe zmęczenie i brak zrozumienia generują kolejne konflikty. Anemia, z wielu powodów, nie jest wiec stanem, który należy bagatelizować.
Dlaczego na anemię chorują głównie kobiety?
Związane jest to ze znaczną, zazwyczaj cykliczną utratą krwi, przez kobiety podczas miesiączki. Poza tym jak już pisałyśmy do znacznej utraty krwi dochodzi także podczas porodu (niezależnie od jego formy). Kolejna przyczyna – ciąża. W ciąży szacuje się, że kobiety nawet podwajają swoje zapotrzebowanie na żelazo.
Pisałyśmy, że anemia dotyczy głównie kobiet w wieku reprodukcyjnym. A co z dziećmi? Okazuje się, że wśród dzieci do lat 5 problem anemii dotyczy aż 42% ogółu. Znacznie lepiej sytuacja wygląda jeśli chodzi o mężczyzn i kobiety po menopauzie. Rzeczywiście znacznie rzadziej zmagają się oni z anemią.
Co może Cię zainteresować?
- Leczenie bez skierowania – tutaj.
- Jak przygotować się do wizyty u lekarza – tutaj.
- Witamina D – brać, czy nie? – tutaj.
Bibliografia
- Kaczmarczyk-Sedlak i., Ciołkowski A., Zioła w medycynie. Choroby układu krążenia, Wydawnictwo PZWL, s. 189-191
- Chełstowska M., Warzocha K., „Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości” file:///C:/Users/annaf/AppData/Local/Temp/9372-12813-1-PB.pdf
