fbpx

W październiku chciałybyśmy skupić się na tym, co dobre dla naszego serca i co robić, aby utrzymać je w jak najlepszym zdrowiu przez długie lata. Statystyki są słabe i powinny nam dać do myślenia. Jedną z głównych przyczyn umieralności w Polsce są choroby układu krążenia[1]. Warto przy tym zwrócić uwagę, że na wiele chorób układu krwionośnego pracujemy latami. Jeśli dzisiaj mamy 20 czy 30 lat nie oznacza to, że możemy na razie odpuścić sobie dbanie o swoje serce.

Na początku wyzwania przedstawimy parę faktów na temat serca, abyśmy mogli lepiej zrozumieć jak niesamowicie przemyślany jest to mechanizm i jak sprawnie nieprzerwanie dla nas pracuje.

Gdzie leży Twoje serce?

Chyba nikt nie ma problemu z odpowiedzią na to pytanie. Nasze serce umiejscowione jest w klatce piersiowej za mostkiem. Jest organem stożkowym, którego koniec wysunięty jest w lewą stronę. Otoczone jest błoną, która je chroni i umożliwia umocowanie we właściwym miejscu. Błona ta to worek osierdziowy. Czy jesteście ciekawi jakiej jest wielkości? Zdrowe serce dorosłego człowieka jest wielkości pięści i waży około 300 g. Wydaje się niewiele prawda? Co w jego budowie sprawia, że jest takie wyjątkowe? Gdybyśmy spojrzeli na model serca zobaczylibyśmy, że jest podzielone na 4 części: 2 przedsionki i 2 komory. Dwie mniejsze części górne to przedsionki, a dwie większe dolne to komory. Zarówno komory jak i przedsionki przedzielone są ścianami. Ściana rozdzielająca przedsionki to – przegroda międzyprzedsionkowa, a ta rozdzielająca komory to przegroda międzykomorowa. Przegrody te pełnią bardzo ważną funkcję bowiem zapobiegają mieszaniu się krwi. Za chwilę napiszę dlaczego jest to takie ważne.

Czym zajmuje się serce?

Serce jest pompą mięśniową, za pomocą której krew jest rozprowadzana po całym naszym organizmie i może dotrzeć do każdej części naszego ciała.

W jaki sposób krew przepływa przez serce?

Jak wspomniałam wcześniej serce podzielone jest na 4 części. Krew przepływa przez wszystkie te części po kolei w ściśle określonej kolejności. Nie jest to kolejność przypadkowa, bowiem w części prawej serca znajduje się krew odtlenowana, natomiast w części lewej – krew natlenowana. Nie mogą się one mieszać, dlatego właśnie przedsionki i komory rozdzielone są przegrodami.

Tak więc w prawidłowym zdrowym sercu krew płynie przez wszystkie części po kolei tylko w jednym kierunku i niemożliwe jest jej cofanie. Jaki to kierunek?

Prawy przedsionek

Najpierw odtlenowana krew z całego organizmu wpływa do prawego przedsionka. Dociera tam ona 3 ważnymi naczyniami:

  • żyłą główną górną, do której trafia krew zebrana z głowy, szyi i kończyn górnych, czyli rejonów ciała położonych nad sercem.
  • żyłą górną dolną, do której trafia krew z jamy brzusznej i kończyn dolnych, czyli rejonów ciała położonych poniżej serca.
  • zatoką wieńcową, do której trafia krew zaopatrująca bezpośrednio serce.

Krew dopływająca do prawego przedsionka tymi trzema żyłami jest odtlenowana, bowiem przepłynęła już przez tkanki naszego organizmu, które pobrały tlen, aby wykorzystać go w procesach metabolicznych.

Prawa komora

Krew z prawego przedsionka wpływa to prawej komory, której zadaniem jest skurcz, za pomocą którego krew pompowana jest do tętnicy nazywanej pniem płucnym. Tętnicą tą krew transportowana jest do krążenia płucnego, czyli od prawego i lewego płuca, skąd pobiera ona tlen i już natlenowana wraca do serca.

Lewy przedsionek

Żyłami płucnymi natlenowana krew wraca do serca, a dokładniej do lewego przedsionka.

Lewa komora

Następnie z lewego przedsionka przedostaje się do lewej komory, która kurcząc się wypycha krew do aorty, głównej tętnicy, którą krew bogata w tlen dociera do wszystkich naszych narządów. Następnie przepływając przez wszystkie tkanki i narządy krew oddaje tlen i żyłami wraca do prawego przedsionka gdzie wszystko zaczyna się od nowa.

Jak budowa ścian serca wpływa na jego funkcję?

Gdybyśmy spojrzeli na jakikolwiek model serca zobaczylibyśmy, że budowa ścian poszczególnych jam serca znacząco się od siebie różni. Przede wszystkim w oczy rzuca się to, że ściany przedsionków są znacznie cieńsze niż ściany komór, co wynika z tego, że komory muszą wyrzucić krew z serca z większą siłą, tak aby przetransportować ją do dużego i małego obiegu krwi.

Różnica jest również widoczna między ścianą lewej i prawej komory. Ściana lewej komory jest znacznie grubsza niż prawej, co również jest wynikiem siły skurczu. Lewa komora musi wyrzucić krew ze znacznie większą siłą, aby krew mogła dotrzeć do każdej tkanki naszego ciała. Natomiast ściana prawej komory jest cieńsza, bowiem prawa komora musi wyrzucić krew na znacznie mniejszą odległość.

Jak pracuje serce?

Serce mimo że małe, jest dość skomplikowanym narządem. Żeby dobrze wykonywać swoją pracę nie może kurczyć się całe w tym samym czasie. Jak wygląda prawidłowa praca serca? Skurcz przedsionków, skurcz komór i relaks. Skurcz przedsionków, skurcz komór i relaks. Pytanie, które się nasuwa to, co powoduje, że serce bije w taki rytmiczny i skoordynowany sposób? W ścianie serca znajdują się 2 rodzaje komórek. Pierwszy typ to komórki, które kurcząc się odpowiadają za właściwą pracę serca i drugi, to komórki, które tworzą układ bodźcotwórczo-przewodzący. Wytwarzają one i przewodzą impulsy elektryczne do komórek roboczych serca, nadając tempo ich pracy. Najpierw więc kurczą się przedsionki wypychając krew do komór, następnie po krótkiej chwili z ogromną siłą kurczą się komory, które wypychają krew do pnia płucnego i aorty. Na koniec następuje rozkurcz komór, po czym wszystko zaczyna się od nowa.

Wcześniej napisałam Wam, że krew przepływa przez serce tylko w jednym kierunku. Teraz pewnie zapytacie, co powoduje, że krew wypchnięta do komór nie może już wrócić do przedsionków, a wypchnięta do tętnic nie powraca do komór. Chronią przed tym zastawki serca. W sercu mamy 4 zastawki. 2 z nich znajdują się między przedsionkami, a komorami. Po zamknięciu tych zastawek niemożliwy jest powrót krwi z komór do przedsionków. Pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą znajduje się zastawka dwudzielna bardziej znana pod nazwą mitralna. Pomiędzy prawym przedsionkiem, a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna. Dwie kolejne zastawki znajdują się między komorami, a aortą i pniem płucnym. Są to zastawki półksiężycowate.

Jak serce choruje? Czyli kilka słów o chorobach serca.

Choroby serca i układu krążenia:

  • Arterioskleroza – czyli miażdżyca tętnic to choroba prowadząca do zwężenia ich światła. Zwężenie jest następstwem powstania blaszki miażdżycowej w ścianie tętnic, która prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi i w konsekwencji do niedotlenienia niektórych narządów. Jeśli miażdżyca dotyczy tętnic wieńcowych może doprowadzić do zawału serca, jeśli natomiast dotyczy tętnic zaopatrujących mózg może być przyczyną udaru.
  • Zawał serca – czyli martwica serca wywołana niedokrwieniem. Im dłużej trwa niedokrwienie, tym większy obszar serca umiera. W miejscu objętym zawałem pojawia się blizna. Najczęstsze objawy zawału serca to: ból za mostkiem, ból w żuchwie, szyi, ręce lub barku, ból brzucha z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, duszność, obfite poty oraz lęk przed śmiercią. W przypadku zawału serca bardzo ważny jest czas, bowiem im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większy obszar serca można uratować.
  • Arytmia – czyli zaburzenia rytmu serca
  • Niewydolność serca – Mówimy o niej, gdy serce nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi do poszczególnych narządów. W wyniku tego, albo do narządów dociera zbyt mało tlenu, albo zalega w nich zbyt dużo krwi.
  • Nadciśnienie tętnicze – Występuje gdy ciśnienie tętnicze stale przekracza ustalone normy. Dlaczego mierzenie ciśnienia jest tak ważne? Bowiem nadciśnienie przez bardzo długi okres czasu może zostać niezauważone. Nie daje bowiem objawów, a nieleczone może doprowadzić do dużego spustoszenia w naszym organizmie m.in może być przyczyną takich chorób jak: zawał serca, niewydolność serca, udar, czy niewydolność nerek. Wysokie ciśnienie uszkadza tętnice.
  • Tętniak aorty – występuje on gdy dojdzie do poszerzenia fragmentu światła aorty o więcej niż 50% w stosunku do prawidłowej wielkości. Czym to może grozić? Największym niebezpieczeństwem jest jego pęknięcie, które stanowi bezpośrednie zagrożenia życia. Do powstania tętniaka aorty najczęściej prowadzi postępująca miażdżyca.

Nie sprzyjają sercu:

  • Anemia
  • Palenie papierosów
  • Picie alkoholu
  • Niezdrowa dieta
  • Brak ruchu
  • Stres
  • Otyłość brzuszna

Trzeba też pamiętać o obciążeniu genetycznym. Osoby, które w swojej rodzinie miały przypadki chorób układu krwionośnego powinny szczególnie zwrócić uwagę na profilaktykę i badania.

Jakie badania możemy wykonać?

  • EKG – Za pomocą elektrokardiogramu oceniamy elektryczną aktywność serca. Możemy wykryć niedokrwienie mięśnia sercowego, zawał czy też zaburzenia rytmu serca.
  • Echo serca (Echokardiogram) – Jest to badanie ultrasonograficzne serca. Na jego podstawie można określić między innymi wielkość serca, grubość jego ścian, kurczliwość serca czy nieprawidłowe przepływy krwi.
  • Badanie za pomocą stetoskopu. Można w ten sposób usłyszeć dźwięki jakie wydają zastawki. Wyróżnia się 4 tony serca. Jednak za pomocą stetoskopu daje się wykryć jedynie 2 z nich. Pierwszy ton powstaje wtedy gdy zamykają się zastawki przedsionkowo-komorowe, a drugi powstaje gdy zamykają się zastawki półksiężycowate. Teraz będąc w gabinecie lekarskim będziecie wiedzieć jakie dźwięki wydawane przez serce próbuje wychwycić lekarz.
  • Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny – badania te pozwalają zobaczyć budowę serca i stan naczyń wieńcowych
  • Angiografia i Koronografia – Angiografia pokazuje przepływ krwi przez naczynia krwionośne, natomiast koronografia to badanie tętnic wieńcowych.

Ciekawostki na temat serca. Czego prawdopodobnie o nim nie wiesz?

  • Serce noworodka bije znacznie szybciej niż dorosłego człowieka. Nawet do 150 uderzeń na minutę. Dzieje się tak dlatego, że jego rozmiary są jeszcze niewielkie i przy każdym skurczu pompowana jest niewielka ilość krwi. Jeżeli więc będziecie mieli do czynienia z mierzeniem pulsu u noworodka nie powinno Was zaniepokoić, że będzie on wyższy niż u nas – ludzi dorosłych.
  • Zawsze słyszymy, że sieć naczyń krwionośnych oplata właściwie cały nasz organizm. Gdzie jednak ich nie ma? Miejsc tych jest naprawę niewiele: rogówka oka, szkliwo zębów, włosy, paznokcie oraz ta najbardziej zewnętrzna warstwa skóry.
  • Często mówimy o mierzeniu sobie pulsu. Co to tak naprawdę oznacza? W trakcie pomiaru pulsu czujemy rozciągającą i kurczącą się tętnicę. Nie możemy sprawdzić pulsu na całym obszarze swojego ciała. Robimy to tylko w określonych miejscach, mianowicie: na stopach, w pachwinie, pod pachami, na szyi i na przedramieniu, bowiem tylko w tych miejscach tętnice przebiegają płytko pod powierzchnią skóry.
  • Tętnice z reguły znajdują się głęboko schowane wewnątrz tkanek (z wyjątkiem miejsc podanych w punkcie wyżej), bowiem krew płynie w nich pod wysokim ciśnieniem i gdyby znajdowały się płytko pod powierzchnią skóry, przypadkowe zacięcie mogłoby się skończyć gwałtownym wytryśnięciem krwi.
  • Serce podobnie jak wątroba czy płuca posiada zdolność do regeneracji. Niestety w porównaniu do komórek wątroby czy płuc regeneracja komórek serca zachodzi bardzo powoli. W ciągu całego życia człowieka dojdzie do regeneracji zaledwie połowy jego komórek.
  • Gdy spojrzymy na jakiś rysunek lub model serca zobaczymy, że naczynia niosące krew odtlenowaną przedstawia się kolorem niebieskim. To dlatego, że krew odtlenowana ma bardzo ciemny kolor. Krew natlenowana z kolei ma kolor jasnoczerwony. Dlatego naczynia niosące krew natlenowaną mają na modelach kolor czerwony.
  • Jeśli krew wypływająca z uszkodzonego naczynia jest intensywnie czerwona – zakładamy, że pochodzi z tętnicy, jeśli jest ciemna – najprawdopodobniej z żyły.
  • Zastawkę między lewym przedsionkiem, a lewą komorą nazywamy dwudzielną lub mitralną bo kształtem przypomina nakrycie głowy biskupów – mitrę.

Co warto przeczytać, aby dowiedzieć się więcej?

  1. Violetta Domaradzka i Robert Zakrzewski „Kuchnia dla serca. Zdrowie z roślin”. Książka objęta została patronatem Instytutu Żywności i Żywienia, a za redakcję medyczną odpowiadają dr n. med. Daniel Śliż i prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz.
  2. Johannes Hinrich von Borstel „Historia wewnętrzna. Serce” Wydawnictwo JK Łódź 2016 – Poruszająca ważny temat w sposób lekki, momentami wręcz zabawny, ale przez to przystępny dla czytelnika. Co mam na myśli? Przykładowo, aby przyjrzeć się budowie serca autor każe czytelnikowi np. wcielić się w krwinkę czerwoną. Pozwala dość szybko uporządkować wiedzę o sercu nawet osobom, które z medycyną nie maja nic wspólnego. Czy znajdzie się na mojej półce? Zdecydowanie tak.    

Praca serca to temat niesamowicie rozległy i skomplikowany. Dlatego, aby wpis nie był zbyt długi dzisiaj poruszyłam tylko najważniejsze tematy. Jednocześnie zdaję sobie sprawę, że wiele rzeczy całkowicie pominęłam lub tylko trochę o nich napomknęłam. Jeśli więc coś Was dodatkowo interesuje i chcielibyście żebym poszerzyła któryś z tematów dajcie znać.

Bibliografia:

Strony internetowe:
Literatura:
  • Johannes Hinrich von Borstel „Historia wewnętrzna. Serce” Wydawnictwo JK Łódź 2016

[1] https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/22/1/1/statystyka_umieralnosci_w_wyniku_chuk.pdf

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x