Ostropest plamisty to roślina znana i ceniona od najdawniejszych czasów. Wykorzystywali ją w lecznictwie m.in. grecki lekarz Dioscorides, który nadał jej łacińską nazwę „Sylibium” i św. Hildegarda z Bingen. Współcześnie kojarzymy go głównie jako preparat wspomagający pracę wątroby, a tak naprawdę jego lecznicze działanie jest tak wielokierunkowe, że może być wykorzystywany pomocniczo w leczeniu bardzo wielu chorób. Żeby jednak móc czerpać pełnię korzyści z jego działania, musimy wiedzieć jak prawidłowo go stosować. Jeśli chcesz się przekonać, co zrobić żeby naprawdę móc liczyć na lecznicze działanie ostropestu, zostań i przeczytaj wpis do końca.
Poproszę coś na wątrobę…
Pracując w aptece często słyszę prośby o jakiś dobry preparat na ból wątroby. Nie chodzi o to, że takich preparatów nie ma, a o to, że jeśli odczuwamy ból z prawej strony pod żebrami, to przypuszczenie, że to akurat wątroba boli nie jest najbardziej prawdopodobne. Dlaczego? Bowiem wątroba nie ma unerwienia czuciowego, więc nie boli. Ból może się pojawić dopiero wtedy, gdy wątroba się powiększa i uciska na sąsiednie organy.
Ponieważ wątroba nie boli, rzadko kiedy o niej pamiętamy i odpowiednio wcześnie reagujemy. Tymczasem choroby wątroby takie jak stłuszczenie, zapalenie czy marskość bardzo często manifestują się w postaci objawów, których wcale nie wiążemy właśnie z tym narządem. Są to: objawy skórne takie jak zażółcenie skóry, jej świąd i nadwrażliwość, powstające obrzęki oraz kiepskie samopoczucie i ciągłe zmęczenie. Jeśli zauważymy u siebie takie objawy, albo u naszych dzieci (choroby wątroby takie jak stłuszczenie tego narządu coraz częściej obserwuje się również u małych dzieci) należy pilnie skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który zleci odpowiednie badania.
Czy na pewno może to dotyczyć małych dzieci?
Napisałam, że stłuszczenie wątroby u małych dzieci jest coraz częściej obserwowane. Z czego ono wynika? Bardzo często z nadmiernej ilości witaminy A podawanej naszym maluchom. Musimy pamiętać, że witamina A jest witaminą nierozpuszczalną w wodzie, rozpuszcza się ona w tłuszczach i jej nadmiar magazynowany jest w naszej wątrobie prowadząc do jej uszkodzenia. Czego najlepiej więc nie podawać w nadmiarze, aby nie dopuścić do przedawkowania tej witaminy? Kupionych soków owocowych i warzywnych, zwłaszcza tych wzbogaconych w witaminę A. Podawanie ich w nadmiarze przez dłuższy okres czasu może prowadzić do poważnych problemów z wątrobą i takie przypadki naprawdę się zdarzają.
Ostropest
Ale już dosyć straszenia. Wróćmy do naszego ostropestu. Jest to roślina jednoroczna o charakterystycznych liściach z białymi plamami, od których wzięła się jego polska nazwa „Ostropest plamisty” i purpurowymi kwiatostanami. Ostropest z wyglądu przypomina oset dlatego jest też często nazywany potocznie mlecznym ostem. Głównym składnikiem odpowiedzialnym za jego dobroczynny wpływ na wątrobę jest sylimaryna, która jest kompleksem flawonolignanów występującym w ilości do 3% w owocach ostropestu. W skład tego kompleksu wchodzą m.in.: sylibinina (50-70%), sylichrystyna (ok. 20%) i sylidianina (ok. 15%). Najaktywniejszym składnikiem kompleksu jest sylibinina, która występuje w owocach w największej ilości.
W jaki sposób sylimaryna działa na hepatocyty?
Jednym z korzystniejszych działań sylimaryny jest ochrona wątroby przed utleniającym wpływem wolnych rodników. Ma ona bowiem silne działanie przeciwutleniające. Po drugie stabilizuje ona błony komórkowe hepatocytów zapobiegając wnikaniu toksyn do wnętrza ich komórek. Dodatkowo stymuluje syntezę białek wpływając w ten sposób na wytwarzanie nowych hepatocytów. Interesujący jest fakt, że sylibinina (przypominam najaktywniejszy składnik sylimaryny) we wlewie jest jednym z leków stosowanych przy zatruciu muchomorem sromotnikowym. Nie powinno nas więc dziwić, że ostropest plamisty albo gotowe preparaty zawierające sylimarynę są wykorzystywane do poprawy funkcji wątroby u osób nadużywających alkohol lub u osób obciążających wątrobę dużą ilością leków.
W jakich innych chorobach mogą być wykorzystywane preparaty na bazie ostropestu?
Przeprowadzono szereg badań nad wpływem sylimaryny na komórki nowotworowe. W przypadku wielu rodzajów nowotworów wykazano jej pozytywny wpływ polegający nie tylko na indukowaniu apoptozy komórek nowotworowych, ale również poprawie jakości życia chorych. Ta poprawa jakości polegała między innymi na jej ochronnym wpływie na komórki wątroby, nerek i serca.
Wykazano również pozytywny wpływ sylimaryny u chorych na cukrzycę typu 2. W dotychczas przeprowadzonych badaniach udowodniono, że u osób otrzymujących preparaty sylimaryny poprawie ulega zarówno profil glikemii jak i profil lipidowy. Korzystny wpływ u chorych na cukrzycę polega na poprawie komórkowej oporności na insulinę oraz na indukcji odbudowy komórek beta trzustki.
Sylimaryna wykazuje również pozytywny wpływ na nerki. Zbadano wpływ flawonolignanów ostropestu plamistego na komórki nerkowe. W badaniu in vitro wykazano, że podanie sylibininy pozwala zapobiec efektom nefrotoksyczności takich leków jak np. paracetamol.
We wszystkich tych wskazaniach potrzebne są jednak jeszcze dodatkowe badania kliniczne potwierdzające pozytywny wpływ tego związku. Jak na razie Komitet ds. Produktów Leczniczych Roślinnych (HMPC) uznaje, że preparaty na bazie ostropestu mogą być stosowane w celu poprawy funkcji wątroby i w łagodnych dolegliwościach żołądkowo-jelitowych. Skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania w tych wskazaniach wynika z „tradycyjnego stosowania”. Oznacza to, że pomimo iż nie ma wystarczających dowodów z badań klinicznych to były bezpiecznie stosowane przez co najmniej 30 lat (w tym co najmniej 15 w UE). Dlaczego Komisja Europejska nie uznała do tej pory przeprowadzonych badań klinicznych? Miała zastrzeżenia do ich projektowania. Do niewielkiej liczby pacjentów, różnic w wielkościach dawek i czasu trwania leczenia.
Jak powinno się prawidłowo przyjmować preparaty ostropestu?
Głównym problemem związanym z sylimaryną jest jej niska biodostepność po podaniu doustnym. Wynika ona z jej bardzo słabej rozpuszczalności w wodzie i degradacji w układzie pokarmowym. Dlatego też stosowanie zmielonych owoców ostropestu lub przygotowywanie wodnych odwarów lub naparów sprawia, że bardzo niewielka ilość sylimaryny się wchłonie i efekt terapii będzie znikomy. Jeśli więc przyjmujemy zmielone owoce ostropestu pamiętajmy, aby dzienna dawka substancji roślinnej wynosiła około 12-15g dziennie. W przeciwnym razie będzie zupełnie nieskuteczna.
Znacznie lepszą biodostępność mają gotowe preparaty zawierające standaryzowane wyciągi z ostropestu takie jak np. znany od bardzo dawna Sylimarol i to je powinniśmy wybierać w pierwszej kolejności w celu poprawy funkcji wątroby.
Drugą ważną kwestią jest dawka sylimaryny i czas jej stosowania. Sylimarynę powinno się stosować w dawce od 200 do 400 mg dziennie. Dodatkowo preparaty te powinno się stosować przynajmniej przez kilka miesięcy w sposób nieprzerwany, bowiem ważne jest wysycenie sylimaryną.
Kto powinien uważać na preparaty ostropestu?
Preparaty ostropestu nie są toksyczne. Mimo to Komitet ds. Produktów Leczniczych Roślinnych (HMPC) podaje, że u niektórych osób mogą wywołać łagodne działania niepożądane. Takie jak: suchość w ustach, delikatne nudności i ból brzucha czy biegunkę. Poza tym mogą się również pojawić ból głowy i reakcje alergiczne, zwłaszcza u osób uczulonych na inne rośliny z rodzaju Astrowatych. Wszystkie te działania niepożądane są jednak stosunkowo rzadko spotykane. Natomiast to, na co na pewno powinniśmy zwrócić uwagę podczas stosowania ostropestu to hamowanie przez sylimarynę aktywności cytochromu P450, glukuronylotransferazy oraz glikoproteiny P. Co to oznacza? Że ostropest plamisty oraz preparaty sylimaryny mogą wchodzić w interakcję z niektórymi lekami m.in. z metronidazolem, digoksyną, irinotekanem i indynawirem. To czy do interakcji dojdzie zależy od wielu czynników m.in. od dawek obydwu preparatów oraz obecności czynników mających wpływ na ich biodostępność.
W jakich jeszcze produktach możemy spotkać sylimarynę?
Co ciekawe coraz częściej sylimarynę możemy spotkać w preparatach kosmetycznych. Bowiem również producenci kosmetyków postanowili skorzystać z jej dobroczynnego wpływu. Zwłaszcza z jej silnego działania przeciwzapalnego, które zachodzi również w skórze.
Aby dowiedzieć się więcej zajrzyj w te miejsca:
- https://rozanski.li/48/sylimaryna-sylimarol-i-ostropest/
- https://www.medexpress.pl/zbawienna-moc-ostropestu/70723
- https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-summary/milkthistle-fruit-summary-public_en.pdf
Ostatnia aktualizacja: 29.12.2019
