Zbliżają się wakacje. Niestety poza czasem wolnym i długo wyczekiwanym urlopem jest to również czas gdy ryzyko wystąpienia różnych wypadków, w tym wstrząsu anafilaktycznego wzrasta. Warto się więc na to przygotować. A jak najlepiej to zrobić? Zaopatrując się w wiedzę. Tylko w ten sposób unikniemy paniki, która nigdy nie jest dobrym doradcą. A w przypadku wstrząsu anafilaktycznego naprawdę liczy się czas. Trzeba działać szybko i zdecydowanie, ponieważ jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Statystyki są nieubłagane. W Polsce, co roku doświadcza go 130 tysięcy osób, z czego około 100 osób umiera. Warto nauczyć się rozpoznawać objawy wstrząsu, żeby w razie potrzeby uratować komuś życie. Im więcej dowiemy się na temat prawidłowego postępowania, tym pewniej będziemy czuć się na co dzień.
Niczego w życiu nie należy się bać, należy to tylko zrozumieć
Maria Skłodowska-Curie
W tym wpisie opowiemy na co zwrócić uwagę i jak się zachować gdybyście byli świadkami takiego zdarzenia.
Czym jest wstrząs anafilaktyczny?
To nagła i zagrażająca życiu reakcja organizmu na jakiś czynnik (alergiczny lub niealergiczny). W przypadku zetknięcia się na przykład z alergenem, którym może być pokarm, lek, ale również jad owadów, następuje w organizmie gwałtowna reakcja obronna. Objawy wstrząsu będą podobne do objawów alergicznych z tym, że wystąpią z dużo wyższą siłą oraz będą postępować bardzo szybko.
Kiedy chcemy ocenić czy mamy do czynienia ze wstrząsem anafilaktycznym powinniśmy się zastanowić czy zmiany zachodzą u chorego szybko i w ciągu niedługiego czasu ( najczęściej około kilku minut) od zetknięcia się z alergenem. Jeśli tak, to prawdopodobnie mamy do czynienia ze wstrząsem. Osoba, która doświadczyła reakcji anafilaktycznej powinna być później obserwowana. Czasem zdarzają się bowiem nawroty po około 8-12 godzinach.
Jak diagnozujemy wstrząs?
Podczas wstrząsu objawy intensyfikują się bardzo szybko, więc powinniśmy działać niemal natychmiast, im szybciej tym lepiej. Z tego powodu diagnoza opiera się na samych objawach i tym jak szybko postępują.
Objawy mogą dotyczyć wszystkich lub tylko niektórych z wymienionych narządów:
- skóra (pokrzywka, zaczerwienienie, świąd, obrzęk np. języka, warg)
- układ oddechowy (zaburzenia oddychania, duszność, świsty, skurcz oskrzeli, chrypka, kaszel)
- reakcja ogólnoustrojowa (spadek ciśnienia krwi, uczucie silnego osłabienia, omdlenia)
- przewód pokarmowy (ból brzucha, wymioty, biegunka)
Tak naprawdę alergenem może być wszystko, ale pokarmy, leki i jad owadów to główne grupy alergenów wywołujących wstrząs anafilaktyczny. Warto zwrócić jednak uwagę, że obecnie Europejska Akademia Alergologii i Immunologii Klinicznej wyróżnia wstrząsy anafilaktyczne alergiczne i niealergiczne.
Co jeszcze jest ważne?
Czasami sam alergen może nie wywołać wstrząsu, ale już połączenie go z pewnymi czynnikami sprzyjającymi może być groźne. O jakich czynnikach sprzyjających mówimy? Należą do nich m.in. alkohol, wysiłek fizyczny, silny stres, infekcje. Jeśli, któryś z tych czynników, albo kilka z nich, wystąpi w krótkim odstępie czasu od narażenia na alergen, ryzyko wstrząsu anafilaktycznego wzrasta. A o tym fakcie dość często się niestety zapomina.
Nie zawsze mamy precyzyjne dane
Z idiopatyczną anafilaksją mamy do czynienia gdy pomimo wykonania szczegółowych badań nie udaje się dokładnie określić co spowodowało wstrząs. Jest to sytuacja, w której nie wiemy dlaczego układ odpornościowy zareagował w tak gwałtowny sposób. To szczególnie trudna sytuacja, ponieważ w tych przypadkach istnieje duży wskaźnik ryzyka nawrotu wstrząsu.
Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu anafilaktycznego?
W przypadku wstrząsu pomocy należy udzielić jak najszybciej. Czas zdecydowanie ma tutaj znaczenie. Zanim przystąpimy do podanych niżej czynności należy usunąć źródło alergenu (o ile jest to możliwe) i zapewnić choremu bezpieczne warunki, a następnie:
- Należy położyć chorego lub jeśli występują problemy z oddychaniem posadzić. Podczas wstrząsu anafilaktycznego gwałtownie spada ciśnienie krwi dlatego powinniśmy lekko unieść choremu nogi. Jeśli u pacjenta wystąpiły wymioty należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej.
- Jeśli chory posiada adrenalinę należy ją podać. Wstrzykujemy ją domięśniowo w udo chorego. Wybieramy przednioboczną część uda. Należy to zrobić jak najszybciej. Nie czekamy aż stan chorego znacznie się pogorszy żeby zyskać pewność. Podajemy ją nawet jeśli objawy są początkowo łagodne. Im szybciej ją podamy tym łagodniejszy będzie przebieg.
- Wzywamy pogotowie. W przypadku gdy chory posiada przy sobie adrenalinę najpierw wstrzykujemy ją, a następnie wzywamy karetkę. Jeśli w pobliżu znajdują się inne osoby należy poprosić ich o wezwanie pogotowia. Podanie adrenaliny z automatycznego wstrzykiwacza przebiega podobnie jak włączenie automatycznego długopisu. W przypadku podania adrenaliny naprawdę liczy się czas. Chorego nie trzeba nawet rozbierać. Lek można spokojnie podać przez spodnie.
- Po wykonaniu powyższych czynności sprawdzamy godzinę podania adrenaliny (informację przekażemy potem ratownikowi medycznemu).
- Jeśli po podaniu adrenaliny nie nastąpi poprawa, po około 5 minutach należy podać drugą dawkę.
- Pilnujemy, aby osoba chora nie wykonywała gwałtownych ruchów. Nie powinna chodzić.
Pamiętaj: Specjaliści wskazują, że w przypadku wystąpienia wstrząsu zdecydowanie lepiej jest podać adrenalinę niż tego zaniechać. Większość przypadków śmiertelnych związanych ze wstrząsem wynika z faktu niepodania lub zbyt późnego podania adrenaliny. Przykładowo jeśli osoba uczulona na jakiś pokarm przypadkowo go spożyje i wystąpią u niej pokrzywka i kaszel – nie czekamy na to, aż objawy się rozwiną. Podajemy adrenalinę od razu. Jak dokładnie wyglądają strzykawki i jak ich używać możesz zobaczyć na plakacie przygotowanym przez Fundację Allergia.
Dlaczego adrenalina jest ważna?
Adrenalina to substancja, która jest naturalnie produkowana w naszym organizmie w chwilach zagrożenia lub stresu. Jej zadaniem jest kurczenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia krwi oraz zmniejszenia obrzęku błon śluzowych.
Aby pamiętać i się nie bać trzeba zrozumieć i sobie przypominać
Części zgonów z powodu wstrząsu anafilaktycznego można by uniknąć gdyby osoby przebywające z chorym podały mu odpowiednio szybko adrenalinę. Tymczasem w praktyce bywa, że nie jest ona podawana w ogóle lub nie jest podawana wystarczająco szybko. Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy? Zazwyczaj niewiedza, co ja właściwie mam zrobić albo strach przed zaszkodzeniem, który notabene również ma swoje podłoże w braku wiedzy.
Dlatego tak ważne jest, aby szukać informacji i starać się nieustannie więcej dowiadywać. Tym bardziej jeśli masz w swoim otoczeniu osobę zmagającą się z alergią, to może być domownik, ale również koleżanka lub kolega z pracy.
Naprawdę ważne jest odpowiednie przygotowanie. Dobrze jest poczytać o objawach i sposobie postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu. Panika i stres to jedna rzecz, a brak wiedzy o sposobie postępowania to druga. Nie pozwól aby wystąpiły razem.
Dobre informacje
Po jakże cenną wiedzę możesz zajrzeć na stronę Fundacji Allergia. Ponadto, w tym roku nakładem Wydawnictwa Znak została w Polsce wydana książka dr Sophie Farooque, brytyjskiej lekarki, na temat alergii. W niej między innymi znajdziecie dokładną instrukcję postępowania w przypadku wstrząsu anafilaktycznego. Znajdziecie cały rozdział poświęcony temu zagadnieniu, a w nim opisy różnych przypadków oraz historie chorych wraz ze szczegółowymi informacjami jak należy w takich sytuacjach postępować. Ponadto książka to skarbnica cennej wiedzy na temat alergii i alergenów. Znajdziecie w niej odpowiedzi na pytania:
- Jak się przygotować do wizyty w poradni alergologicznej?
- Jak nakładać krem nawilżający kiedy masz egzemę?
- Czy dziecko może wyrosnąć z alergii pokarmowej?
- Jak jadać poza domem kiedy masz alergię pokarmową? Złote zasady rezerwacji w lokalach gastronomicznych.
- Co robić kiedy podejrzewasz, że masz alergię? Od czego w ogóle zacząć?
Jak widać są to pytania, na które warto znać odpowiedzi i ta książka Ci ich udzieli. Według nas to must have dla wszystkich zmagających się na co dzień z różnego typu alergiami oraz ich rodzin.
Bibliografia:
- Idiopatyczna-anafilaksja.pdf (alergia.org.pl)
- Strona Fundacji Allergia
- Książka „Zrozumieć alergię” dr Sophie Farooque, Wydawnictwo Znak
