fbpx

W październikowym cyklu „Czas dla serca” pisałyśmy o alkoholu i jego wpływie na układ sercowo-naczyniowy. Ten wpis znajdziecie tutaj. Ponieważ temat nie został wtedy do końca wyczerpany postanowiłyśmy napisać jego kontynuację. Dzisiaj dowiecie się jak wygląda metabolizm alkoholu w naszym organizmie oraz jakich leków na pewno nie powinno się łączyć z alkoholem i czym może to grozić. Dlaczego ten temat? Każdemu może się zdarzyć sytuacja, że zapomni zapytać lekarza czy biorąc lek X może wypić kieliszek wina na urodzinach lub podczas świąt. Co wtedy? Żeby nie ryzykować nieprzyjemnych sytuacji związanych z interakcjami przeczytaj na co powinniśmy uważać.


Zacznijmy od losu alkoholu w naszym organizmie

W poprzednim wpisie pisałyśmy jakie czynniki wpływają na szybkość metabolizmu alkoholu, czyli co sprawia, że niektórzy są w stanie wypić go zdecydowanie więcej niż inni. Natomiast dzisiaj prześledzimy proces przekształcania alkoholu w naszym organizmie, po to aby dowiedzieć się dlaczego niebezpieczne jest stosowanie niektórych leków w połączeniu z alkoholem.


Co się dzieje z alkoholem po dostaniu się do organizmu człowieka?

  1. Najpierw po spożyciu, alkohol ulega wchłonięciu. Jeśli pijemy na czczo wchłaniany jest w ciągu 1-2 godzin. Przy pełnym żołądku wchłanianie wydłuża się nawet do 6 godzin. Etanol jest związkiem, który wchłania się wyjątkowo łatwo, do tego stopnia, że pewne jego ilości ulegają wchłonięciu już w jamie ustnej. Niestety równie łatwo przenika przez łożysko, co ma duże znaczenie w przypadku picia alkoholu przez kobiety w ciąży.
  2. Następnie alkohol ulega przekształceniom w wątrobie. Przekształcane jest około 90-98% alkoholu podczas gdy 2-10% wydalane jest w postaci niezmienionej z moczem. Istnieją różne drogi metabolizmu etanolu. Jednak dwie z nich są najważniejsze.

Pierwsza droga metabolizmu alkoholu

Za pośrednictwem pierwszej przekształceniu ulega około 90% alkoholu, czyli zdecydowana większość. Polega ona na utlenieniu etanolu do aldehydu octowego przez dehydrogenazę alkoholową (ADH), a następnie aldehydu do kwasu octowego przez dehydrogenazę aldehydową (ALDH). Kwas octowy jest następnie przekształcany do dwutlenku węgla i wody, które są usuwane.

Alkohol i jego metabolizm
Co się dzieje a alkoholem w naszym organizmie?

Etap przekształcania aldehydu octowego do kwasu octowego jest kluczowy. Bowiem to aldehyd octowy odpowiada za negatywne skutki, które zwykle odczuwamy następnego dnia po spożyciu alkoholu. Jeśli więc zablokuje się enzym ALDH i aldehyd octowy nie ulegnie przekształceniu, a zamiast tego nagromadzi się w organizmie, łatwo sobie wyobrazić jakie negatywne skutki może to dla nas powodować. A są to m.in uderzenia gorąca, bóle głowy i niedociśnienie. Kiedy możemy doświadczyć takiej sytuacji? M.in podczas zażywania alkoholu w czasie leczenia odwykowego disulfiramem oraz w znacznie mniejszym stopniu podczas spożywania alkoholu i przyjmowania, np. niektórych antybiotyków.


Druga droga metabolizmu alkoholu

Drugą ważną drogą metabolizmu etanolu jest jego utlenienie przez mikrosomalny system utleniania alkoholu (MEOS). Tą ścieżką przekształceniu ulega około 6% etanolu. Ktoś mógłby powiedzieć, że 6% to w porównaniu z pierwszym szlakiem bardzo niewiele. Natomiast droga ta zyskuje na znaczeniu w alkoholizmie przewlekłym. U osób nadużywających alkoholu zwiększa się bowiem aktywność MEOS, co powoduje, że więcej alkoholu ulega przekształceniu właśnie tą drogą.

To, co ważne do zapamiętania na tym etapie to fakt, że w wyniku przekształcania alkoholu przez MEOS powstają w naszym organizmie wolne rodniki, które między innymi odpowiedzialne są za uszkodzenie wątroby. Poza tym to właśnie ten szlak przemian etanolu jest kluczowy jeśli chodzi o możliwość występowania interakcji pomiędzy alkoholem, a różnymi lekami.


Interakcje alkoholu z lekami. Na czym polegają i dlaczego warto o nich pamiętać?

Są tak ważne, bowiem dotyczą dużej części społeczeństwa. W końcu większość z nas przyjmuje przewlekle co najmniej jeden lek. Poza tym ostatnio coraz większa ilość preparatów zmienia status z leków sprzedawanych z przepisu lekarza, na te sprzedawane bez recepty. Zwiększa się więc tendencja pacjentów do samodzielnego leczenia. Dlatego dobrze byłoby wiedzieć, których leków i dlaczego na pewno nie powinniśmy łączyć z alkoholem. Wszystko po to, aby nieświadomie sobie nie zaszkodzić. Każdemu może się zdarzyć sytuacja, gdy jest na imieninach i przypomina sobie, że zapomniał zapytać lekarza czy może wypić kieliszek alkoholu podczas zażywania danego leku. Co wtedy? Niektórzy dla pewności zrezygnują z alkoholu, ale znajdą się też osoby, które będą wolały zrezygnować z dawki leku. Być może zupełnie niepotrzebnie. Wbrew bowiem obiegowym opiniom większość antybiotyków można zażywać z alkoholem. Z kolei istnieje cały szereg innych leków, których nie powinniśmy z nim mieszać.


Jakie rodzaje interakcji możemy wyróżnić?

  • Hamowanie przez niektóre leki enzymu ADH, co prowadzi do zwiększenia stężenia alkoholu we krwi. W ten sposób działają: kwas acetylosalicylowy czyli popularna aspiryna, leki stosowane w nadkwasocie takie jak ranitydyna (np. popularny ranigast) czy leki wydawane z przepisu lekarza takie jak: werapamil czy propranolol.
  • Hamowanie przez niektóre leki enzymu ALDH. O tej interakcji wspominałam już wcześniej, bowiem jest ona zdecydowanie bardziej niebezpieczna. Prowadzi bowiem do gromadzenia się w organizmie aldehydu octowego, który odpowiada za szereg nieprzyjemnych objawów takich jak: silny ból głowy, pocenie, znaczny spadek ciśnienia, nudności, wymioty i silne bóle brzucha. Objawy te, jeśli są bardzo nasilone mogą być niezwykle groźne. Reakcję wywołującą tego typu objawy nazywamy disulfiramopodobną, bowiem w swojej najgroźniejszej postaci jest wywoływana przez zażywanie alkoholu podczas przyjmowania disulfiramu, leku stosowanego podczas leczenia odwykowego. Podobną reakcję tylko w trochę łagodniejszej formie mogą wywoływać niektóre antybiotyki takie jak: cefuroksym, a także inne leki przeciwbakteryjne: metronidazol, tinidazol, nifuroksazyd, furazydyna, leki przeciwgrzybiczne takie jak ketokonazol czy leki przeciwnowotworowe takie jak prokarbazyna.
  • Kolejny rodzaj interakcji jest spowodowany modyfikowaniem przez alkohol układu MEOS, który uczestniczy również w metabolizmie wielu leków. Tutaj mamy dwie możliwe sytuacje. W przypadku nadużywania alkoholu, tak jak wspomniałyśmy wcześniej, układ ten zwiększa swoją aktywność. W związku z tym przekształcane przez niego leki szybciej ulegają usunięciu i zmniejsza się ich działanie. Natomiast, co ciekawe zupełnie odwrotna sytuacja występuje przy jednorazowym wypiciu dużej ilości alkoholu. Następuje wtedy spowolnienie usuwania leków z organizmu. Może to powodować wzrost ich toksyczności. Leków metabolizowanych przez układ MEOS jest bardzo dużo. Najczęściej używane to: paracetamol, popularne leki przeciwbólowe takie jak: ibuprom, naproxen czy leki obniżające ciśnienie krwi takie jak losartan.
  • Ostatni rodzaj interakcji polega na wzajemnym nakładaniu się na siebie działania alkoholu i leków. Wiemy, że alkohol działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. W związku z tym wszystkie leki wykazujące podobne działanie będą je nasilały powodując zwiększenie senności oraz większe kłopoty z koncentracją i koordynacją. Dotyczy to leków nasennych, przeciwdepresyjnych, przeciwhistaminowych I generacji, leków przeciwpsychotycznych oraz leków obniżających ciśnienie działających centralnie takich jak klonidyna i rezerpina.

Tych leków nie powinno się łączyć z alkoholem

Leki przeciwdrgawkowe

Zdecydowanie przyjmując leki przeciwpadaczkowe powinniśmy unikać zażywania alkoholu. Po pierwsze już sam alkohol obniża próg drgawkowy, czyli sprzyja występowaniu napadów. Po drugie osoby, którym zdarza się wypić alkohol z reguły pomijają wtedy dawkę leku, co dodatkowo zwiększa to ryzyko. Dlatego pamiętajmy, chorując na padaczkę, unikajmy alkoholu. Uważać powinny zwłaszcza osoby zażywające fenytoinę. Przy jednorazowym połączeniu jej z dużą ilością alkoholu stężenie tego leku ulega znacznemu zwiększeniu, co może prowadzić do przedawkowania. Natomiast przy przewlekłym nadużywaniu alkoholu – jego stężenie ulega zmniejszeniu, co może powodować brak efektu terapeutycznego.

Leki przeciwzakrzepowe

Interakcje dotyczą tutaj głównie acenokumarolu i warfaryny, które ogólnie są dość wrażliwe na wszelkie zmiany dietetyczne. Ich przyjmowanie wymaga częstego monitorowania wskaźnika INR we krwi. Jednorazowe spożycie większych ilości alkoholu może prowadzić do zwiększenia stężenia warfaryny i tym samym nasilenia jej działania. Z kolei przewlekłe nadużywanie alkoholu może prowadzić do nasilonego usuwania tego leku z organizmu i zmniejszenia skuteczności jego działania. Jednak nie u wszystkich. U osób nadużywających alkoholu, u których występuje znaczne uszkodzenie wątroby, aktywność układów enzymatycznych wątrobowych jest znacznie obniżona. Dlatego w takich przypadkach ogólnie ciężko mówić o przyspieszeniu metabolizmu leków.

Leki przeciwcukrzycowe

Chorym na cukrzycę również zaleca się w miarę możliwości unikanie spożywania alkoholu. Zarówno ze względu na samą chorobę, bowiem picie alkoholu zwiększa ryzyko powikłań naczyniowych oraz niedocukrzenia, jak i ze względu na stosowanie leków przeciwcukrzycowych, bowiem alkohol nasila ich działanie obniżające poziom cukru we krwi.

Opioidowe leki przeciwbólowe

Powinniśmy unikać spożywania alkoholu podczas przyjmowania opioidowych leków przeciwbólowych. Oprócz wzrostu działania uspokajającego i senności może to spowodować spowolnienie i trudności w oddychaniu.

Leki nasenne, przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne

Zdecydowanie nie powinniśmy łączyć alkoholu z lekami nasennymi. Po pierwsze jeśli mamy problem z zaśnięciem alkohol nie pomoże nam go rozwiązać. Zamiast tego będzie dodatkowo ten problem pogłębiał. Po drugie alkohol nasila depresyjne działanie leków nasennych.

Podobnie jest w przypadku leków przeciwdepresyjnych. Łączenie ich z alkoholem powoduje zwiększoną senność, zawroty głowy, poczucie beznadziejności i bezsensu. Dodatkowo bupropion zmniejsza tolerancję na alkohol, duloksetyna może zwiększać ryzyko uszkodzenia wątroby, a moklobemid może powodować niebezpieczny wzrost ciśnienia tętniczego.

Równie niebezpieczne jest łączenie alkoholu z lekami przeciwpsychotycznymi. Jego stosowanie z promazyną i perazyną może powodować wzrost uspokojenia, senności i zwiększać zawroty głowy. Dodatkowo stosowanie go z olanzapiną i kwetiapiną może prowadzić dodatkowo do znacznego spadku ciśnienia krwi.

Leki stosowane w nadciśnieniu

Już z poprzedniego wpisu wiemy, że alkohol negatywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy, m.in. podnosząc ciśnienie krwi. Chorzy na nadciśnienie powinni więc unikać jego stosowania. Natomiast łącząc go z lekami na nadciśnienie możemy się spodziewać znacznego spadku ciśnienia i zawrotów głowy, a w wielu przypadkach również wystąpienia arytmii.

Leki przeciwdrobnoustrojowe

Tutaj szczególnie powinniśmy uważać na:

  • Metronidazol i tynidazol – ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej należy unikać alkoholu podczas kuracji metronidazolem, a także do 72 godzin po jej zakończeniu. W przeciwnym razie mogą nastąpić nagłe zmiany ciśnienia, ból brzucha, wymioty, ból głowy czy zaczerwienienie twarzy.
  • Furazydyna (Furagina) – popularny lek stosowany podczas zakażenia układu moczowego. Dostępny także bez recepty. Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej powinniśmy unikać spożywania alkoholu podczas kuracji.
  • Nifuroksazyd – popularny lek stosowany często podczas biegunek bakteryjnych dostępny bez recepty. Również podczas jego stosowania powinniśmy unikać picia alkoholu ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej.
  • Doksycyklina – Przewlekłe nadużywanie alkoholu podczas kuracji doksycykliną prowadzi do zmniejszenia w organizmie stężenia tego leku. Nadmierne jednorazowe spożycie alkoholu może prowadzić do wzrostu stężenia doksycykliny i zwiększenia jej toksyczności.
  • Izoniazyd – podczas równoczesnego stosowania z alkoholem następuje wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby.
  • Cefuroksym – Jednoczesne stosowanie z alkoholem zwiększa ryzyko reakcji disulfiramopodobnej.
  • Ketokonazol – podczas równoczesnego stosowania z alkoholem następuje wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby. Dodatkowo może dojść do wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej.

Sildenafil

Ta interakcja jest szczególnie ważna bowiem od niedawna sildenafil (np. Maxigra go) można nabyć również bez recepty. Natomiast stosowanie go z alkoholem może prowadzić nie tylko do znacznego spadku ciśnienia krwi, ale również zaburzeń rytmu serca.

Paracetamol

Nie możemy zapomnieć również o interakcji alkoholu z paracetamolem, który jest jednym chyba z najbardziej popularnych leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Ilość preparatów, w których występuje paracetamol dostępnych na polskim rynku jest imponująca. Tutaj szczególnie uważać powinny osoby nadużywające alkoholu, bowiem to u nich znacznie wzrasta ryzyko uszkodzenia wątroby w wyniku takiego połączenia.

Leki przeciwhistaminowe

Chcąc napić się alkoholu powinniśmy również uważać na stosowanie przez nas leków przeciwhistaminowych. Mówimy tutaj o lekach przeciwalergicznych dostępnych bez recepty, ale nie tylko. Wiele leków z tej kategorii jest stosowanych również w innych wskazaniach. Zaliczamy tutaj loratadynę, hydroksyzynę, difenhydraminę (Apap noc), desloratadynę, cetyryzynę (Zyrtec) czy chlorfeniraminę (Gripex noc), prometazynę, klemastynę, dimenhydrynat (Aviomarin). Największe ryzyko interakcji dotyczy I generacji, czyli tych leków zaznaczonych pogrubioną czcionką. Łączenie ich z alkoholem może powodować większą senność i zawroty głowy.

Ciekawostka

Na szczęście udało nam się przebrnąć przez te wszystkie interakcje. Dzisiaj łatwo nie było, więc na koniec dla odprężenia mała ciekawostka. Czy wiecie, że alkohol etylowy ma jedno korzystne działanie? Ba czasem może nawet uratować życie? Chcecie wiedzieć kiedy? Przeczytajcie poniższy akapit.


Korzystne działanie alkoholu etylowego?

Bohaterem tej części wpisu będzie metanol. Jest to również związek z grupy alkoholi, który zarówno budową chemiczną jak i właściwościami fizycznymi bardzo przypomina etanol. Jest jednak znacznie bardziej od niego niebezpieczny. Metanol jest niesamowicie silną trucizną. Już w niewielkiej dawce może spowodować utratę wzroku, a dalej spożywany – nawet śmierć. W naszym organizmie jest metabolizowany przez enzym o nazwie dehydrogenaza alkoholowa do aldehydu mrówkowego, a następnie ulega przekształceniu do kwasu mrówkowego. Tak naprawdę niebezpieczne dla naszego życia są dopiero metabolity metanolu. Jeśli więc uda nam się zahamować proces przekształcania metanolu do aldehydu mrówkowego, uda nam się ocalić życie. W jaki sposób to zrobić, czyli co jest najlepszą odtrutką na zatrucie metanolem? Część z Was na pewno wie. Tak tą odtrutką jest etanol.


Dlaczego akurat etanol ma takie właściwości?

Pomocne jest tu jego podobieństwo do metanolu. Otóż zarówno metanol jak etanol metabolizowane są przez ten sam enzym – dehydrogenazę alkoholową. Z tym, że etanol ma do niego większe powinowactwo, co oznacza, że jest metabolizowany w pierwszej kolejności. Jaki to daje efekt? Jeśli tylko udałoby nam się utrzymać stałe stężenie alkoholu etylowego we krwi tak, aby dehydrogenaza alkoholowa była nim cały czas zajęta, nie dojdzie do przekształcania metanolu do śmiertelnie niebezpiecznych związków.

Na dzisiaj to tyle. Za tydzień damy Wam odetchnąć od tematu alkoholu, ale ponieważ nadal nie udało nam się wyczerpać tego tematu na pewno niebawem możecie się spodziewać kontynuacji. Tym razem już bardziej na temat samego uzależnienia i sposobów jego leczenia. A na razie do zobaczenia niebawem.


Literatura:

  • National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Mixing alcohol with medicines.2014.
  • Effiom Uman-Ntuk, i in.: Interakcje leków z alkoholem, Portal opieka.farm. 
  • Jośko-Ochojska J., Spandel L., Brus R., Interakcje alkoholu i dymu tytoniowego z lekami – wiedza potrzebna na co dzień. Hygeia Public Health 2015, 50(3): 474-481
  • Kostowski W., Farmakologiczne i toksykologiczne aspekty interakcji alkoholu etylowego z układem cytochromu P-450, Alkoholizm i Narkomania l/34/99.

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2020

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x